بیشترین درگیری بین والدین و فرزندان زمانی است که فرزندان به سن نوجوانی می رسند. در این دوره، خشم و پرخاشگری به وفور قابل مشاهده است و سبب مشکلات زیادی برای والدین می شود. والدین به خاطر چنین مشکلی معمولا به مشاور و روان شناس مراجعه می کنند.
دوره نوجوانی از مهمترین و حساس ترین دوره های زندگی انسان به شمار می رود چرا که دوره طوفان و آشوب، دوره بحرانی شروع بلوغ و شکل گیری هویت است و نیز، تغییراتی عمده ای درجسم و روان نوجوان رخ می هد؛ گاهی این تغییرات و بحران ها، شخصیت و منش او را به کلی دگرگون می سازد. سلامت روانشناختی و جسمانی دوره نوجوانی نقش بسزایی درسلامت جسمانی، روانشناختی، عملکردتحصیلی، شغلی و کیفیت زندگی آینده نوجوان ندارد.
خشم، یک هیجان و پاسخی طبیعی به موقعیت هایی است که و ما آن را تهدید کننده می دانیم. یا فکر می کنیم شخص یا اشخاص دیگری برای ما مشکل ایجاد کرده اند، ما را تحقیر و مسخره کرده اند یا حق ما را ضایع کرده اند. و همچنین ناشی از ناکامی در رسیدن به اهداف، نیازها و تمایلات باشد.
خشم زمانی که شدید، با فراوانی بالا و به شیوه ای نامناسب ابراز شود، یک مشکل جدی در روابط بین فردی و برای سلامت جسمانی و روانشناختی است.
پرخاشگری، یک رفتار قابل مشاهده است و عبارتست از ارائه یک محرک آزارنده به فرد دیگر با هدف آسیب رساندن به او که شامل سوء استفاده کلامی (مثل فریاد زدن، مسخره کردن، تحقیر کردن و ...)، تهدید و ترساندن و رفتارهای خشونت آمیز دیگر مثل هل دادن، پاره کردن لباس، کیف و ..است. که معمولا به خاطر خشم و خصومت، رخ می دهد.
برخی از دلایل آن و راهکارهای مدیریت آن را مختصرا در ادامه می آوریم. امید است مورد استفاده والدین و مربیان دلسوز قرار بگیرد.
علل خشم و پرخاشگری زیاد در سن نوجوانی
- ویژگی ها و تغییرات جسمانی، روانشناختی و اجتماعی خاص دوره نوجوانی
- تلاش برای کسب و حفظ استقلال و نیز کسب هویت
- یادگیری از طریق مشاهده الگوها مثل والدین، همسالان، فیلم ها و سریالها و دریافت تقویت مستقیم و جانشینی.
- راهی جهت پذیرش از سوی دوستان و گروه که عمدتا ناشی از باورهای غلط دوره وجوانی است
- حساسیت زیاد نوجوانان به انتقاد، نصیحت و موعظه
- تلاش غیر منطقی والدین برای کنترل زیاد نوجوان و عدم رعایت حریم شخصی برای او
- مقایسه های نابجای والدین با فرزندان دیگر، همسالان و ...
- داشتن انتظارات فراتر از توان نوجوان از سوی والدین
- ناکامی در رسیدن به اهداف - رفتارهای متضاد پدر و مادر در برخورد با نوجوان
- درگیری و ناراحتی های موجود در فضای خانه مخصوصا دعوای والدین
- فقدان پدر یا مادر
- وجود اختلالات روانشناختی مثلا اضطراب، افسردگی، اختلال سلوک و ...
راهکارهای برخورد مناسب با خشم و پرخاشگری نوجوانان
- درک شرایط ویژه نوجوان و تغییر نحوه برخورد با نوجوان بر خلاف دروه کودکی
- تلاش در جهت آگاهی از علت خشم و پرخاشگری نوجوان
- زمانی که شما و فرزندتان آرام هستید برای او توضیح دهید که هیچ اشکالی ندارد که او احساس خشم داشته باشد و احساسات امری طبیعی هستند. اما روش هایی که او برای ابراز خشم خود به کار می برد غیرقابل پذیرش هستند. اگر او فریاد بزند با پیامدهایی روبرو خواهد شد (مثلا محروم شدن از رفتن به مهمانی).
- توجه به نیازهای ویژه دوره نوجوانی و پذیرش نوجوان همانگونه که هست و تکریم شخصیت او
- الگو شدن در کنترل خشم برای نوجوان
- دادن مسئولیت به او در حد توانش و تشویق او به پذیرفتن مسولیت اعمالش.
- تشویق نوجوان وقتی که آرام است و نیز باج ندادن به او برای این که خشم خود را کم کند یا مثلا کمتر فریاد بزند و صدایش را پایین آورد.
- به او بگویید که خشم و پرخاشگری او چه تاثیری روی والدین و دیگر فرزندان دارد (مواجهه)
- هماهنگ بودن والدین در برخورد با نوجوان، عدم مقایسه او، تلاش در فراهم کردن فضای آرام در خانه
- نظارت مناسب به جای کنترل زیاد نوجوان و حفظ رعایت حریم شخصی برای او
- تعریف از نقاط قوت نوجوان در جمع به طور گهگاه نه همیشه.
- در صورت نیاز، مراجعه به روانشناس و مشاور جهت راهنمایی و درمان
